Sherlock Holmes Dr. Watson’a sorar: “Ofise çıkan merdivenlerden ne kadar sık çıkıyorsun?”
Dr. Watson: “Yüzlerce defa.”
Sherlock Holmes : “Peki bu merdivenlerde kaç basamak var?”
Dr. Watson: “Kaç basamak? Bilmem ki…”
Sherlock Holmes: “Oldukça var aslında… 17 basamak var, ama sen çıkarken bunu görmedin ve gözlemlemedin !”
Dilimizde “bakmak ve görmek” olarak gayet güzel ifade edilen bir söylemin güzel bir örneği.
Bakmak ama baktığından ne anlamak önemli. Yani neler olup bittiğinin farkında olmak.
Durumsal farkındalık (situational awareness)
Durumsal farkındalık (situational awareness) , bulunulan zaman diliminde çevrede neler olup bittiğinin farkında olmak, çevresel etkileri anlayabilmek ve bu etkilerin yakın gelecekte yaratacağı duruma hazır olmaktır. Yani kısaca etrafta ne olup bitiyor farkına varıp yeni durumlara hazırlıklı olmaktır.
Durumsal farkındalık kavramı ve eğitimi, II. Dünya Savaşı sonrasında Amerikan Hava Kuvvetleri pilotlarının insan hatası nedeniyle meydana gelen kaza ve kırımları en aza indirgemek amaçlı aldıkları en önemli eğitimlerinden biri olmuştur.
İnsan hatası nedeniyle oluşacak riskleri ve kazaları en aza indirmek amacıyla pilotlara verilen CRM Kokpit/Mürettebat Kaynak Yönetimi (Cockpit/Crew Resource Management-CRM ) eğitimi 7 ana başlık altında toplanmaktadır:
– İletişim
– Durumsal farkındalık
– Problem çözebilme / Karar verebilme
– Liderlik / Takipçilik
– Stres yönetimi
– Kişilerarası ilişki kurma yeteneği
– Kritik yapabilme
Günümüzde dış nedenlere bağlı kazalarda düşüş görülürken, insan doğasının zayıflığından kaynaklanan kazalarda artış görülmektedir. Bu nedenle 100 yılı aşkın geçmişe sahip CRM ve beraberinde gelen “durumsal farkındalık” şimdi her alanda çok önem kazanmıştır ve halen geliştirilmeye de devam edilmektedir.
Peki, nedir bu riskli durumları yaratan?
Fazla iş yükü
Dikkat dağılması
İletişim eksikliği
Uygun olmayan prosedürün uygulanması
Tecrübe eksikliği
Yorgunluk
Hayatımızın herhangi bir anında uğraştığımız her işte, durumsal farkındalığı bir alışkanlık haline getirerek oluşabilecek tehlikeli durumlardan kaçınabiliriz.
Çok sevdiğimiz dalış sporunda, sportif olsun, teknik olsun ya da profesyonel olsun her dalışta durum farkındalığı emniyetli dalışın en önemli kuralı olmalıdır.
Durum farkındalığının çok genel haliyle üç aşaması vardır:
Kritik bilginin farkına varmak,
Onun anlamını kavramak,
Gelecekteki duruma ait sonuçlar çıkarmak.
Bu 3 kuralı dalışa uygularsak:
- Güvenli dalış için dalıcı, dalış ile ilgili kritik bilgileri kontrol ediyor olmalıdır.
Örnek: Dalış ile ilgili en önemli verilerden biri derinliktir. Ancak sadece derinliğe odaklanmış bir dalıcı, hava tüketimi ve tüp havasının kontrolünü ihmal ettiği durumda, riskli durum oluşacaktır. Dalıcı dalışın her anında, farkındalığının olduğundan, gözden kaçırdığı bir veri olmadığından ve mevcut durumun bir sonraki aşamasından emin olmalıdır. - Dalıcı, dalış bilgi sisteminden aldığı bilgileri mevcut şartlar ile ilişkilendirmeli ve buna uygun olarak dalışını devam ettirmelidir.
Örnek: Kritik verinin farkına varan dalıcı sadece derinlik ve tüp havasının kontrolünün yeterli olmadığını bilmeli ve bu bilgileri birleştirerek anlamlı bir durum tespiti haline getirmelidir. Bunun için, tamamlayıcı bilgiler olan dalış eşinin nerede olduğu, dalış teknesinden olan uzaklığı, akıntı durumu ve güvenlik durağı bilgilerini de derinlik ve kalan hava bilgisi ile birleştirerek bütün resmi ortaya çıkarmalıdır. - Dalıcı mevcut şartlar ile uyumlu bilgiler ile bir sonraki adımda ortaya çıkabilecek durumlara hazır olacak ve buna uygun hareket edebilecektir.
Örnek: Dalış ile ilgili tüm durumsal verilerin bütünleştirilmesi ile dalıcı artık oluşabilecek durumlara karşı hareket etmeye hazırdır. Dalışın devam eden evresinde dalıcı tüpte kalan havasına ve mevcut şartlara uygun şekilde güvenli çıkış için dalış planını kurarak, dalış eşi ile haberleşip planladığı sürede çıkışa geçmelidir.
Farkındalık, dalış ile ilgili durumu sorgulayarak, planın, verilerin doğruluğunun, gerekli bütün araçların kullanılıp kullanılmadığının değerlendirilmesi ile devam eden sürede ya da bir sonraki dalışta farklı duruma uygun olarak ne yapılabileceğini kontrol etmektir.
Dalışınızı planlayın, planınızı dalın.
Bunu yaparken de anlık olarak dalışınızın kontrolünü ve durumsal farkındalığınızı koruyun.
Durumsal farkındalık bir gecede edinilecek bir beceri değildir. Dalıcı, durumsal farkındalık kavramını kendi başına geliştirecektir. Bu da “iyi bir dalıcı” ile “çok iyi bir dalıcı” arasındaki farkı ortaya koyar.
Önemli bir not olarak, yeni başlayan dalıcılar için sualtında rahat olmak öncelikleri olmalıdır. Bu rahatlığa sahip olduktan sonra durumsal farkındalık için becerilerini geliştirebilirler.
Amacımız her dalışta daha iyi bir dalıcı olmak olsun ve dalışlarınızın keyfi daim olsun…
Kaynaklar:
DAN – Divers Alert Network – Situational Awareness
Warning Decision Training Division (WDTD) – Situation Awareness and Decision Making in a Warning Environment