Bugün birçok dalıcının tercih ettiği metot dalış bilgisayarı ile dalmak olsa da, dalış tablolarının nasıl işlediğini, kullanılan terminolojiyi ve dalışları planlamayı anlamak da çok önemlidir.
Dalıcıların sualtı kariyerlerine başlangıç aşamasında alınan “Dalış Planlaması ve Dalış Tabloları” eğitimi, derinlik, süre ve azot birikimi konusunda temel bilgileri vermektedir.
Halk arasında vurgun olarak adlandırılan dekomprasyon hastalığı, tümüyle vücudun azot (nitrojen) emilimine bağlıdır.
Yazımız boyunca azot ve nitrojen dönüşümlü olarak kullanılmaktadır.
Yüzeyde soluduğumuz nitrojen (azot) metabolizmaya bir zarar vermez. Dalış boyunca artan ortam basıncı ile kısmi gaz basınçları da artar. Artan basınç etkisiyle soluduğumuz havadaki azot vücuda daha yüksek oranda girer ve vücut dokularına karışır.
Su altında kalınan zaman ve derinlik arttıkça dokular doyana kadar gaz emilimi devam eder.
Nitrojenin kan ve vücut dokularında birikmesi belli bir zaman alır. Aynı şekilde, yeniden kandan ve vücut dokularından dışarı atılması da zaman alacaktır. Yüzeye çıkıldığında vücut, dokularındaki nitrojeni atmayı sürdürür. İkinci bir dalışta dalıcının dokularında ve kanında bir miktar artık nitrojen bulunacaktır. Yani dalıcının dokularındaki nitrojen düzeyi, ilk dalışın başlangıcında olduğundan farklı olacaktır.
Fazla azot miktarının kabul edilebilir limitlerde olması halinde vücudumuz komplikasyon yaratmadan bu azotu dışarı atabilir. Azotu kabul edilebilir limitlerde tutmak için dalış tabloları oluşturulmuştur.
Dalış tabloları sadece dalış boyunca soğurduğunuz azot miktarına göre maksimum zaman ve derinlik limitlerini belirlemekle kalmaz, aynı zamanda önceki dalışlardan vücudumuzda kalan azotu da dikkate alarak bu limitleri gösterir.
Kalan Nitrojen Zaman Tablosu yüzey fasılası vermiş olsanız dahi, kan ve dokularınızda henüz ayrışmamış çözünmüş halde bulunan nitrojeni belirler. Bu fazlalık, vücutta birikmiş nitrojendir ve artık nitrojen olarak adlandırılır. Bir sonraki dalışı planlarken, artık nitrojeni göz önüne alarak hesap yapmanızı gerektirir.
Ardışık dalışları planlarken Kalan Nitrojen Zaman Tablosunu kullanabilirsiniz. Aynı zamanda bu tablo Yüzey Fasılası Tablosudur.
Bu tablodaki kutuda yer alan iki sayıdan üstte bulunanı kalıntı zamanınızı (Residual Time), yani ikinci dalışınızda vücudunuzda emilmiş nitrojen olarak farz etmek zorunda olduğunuz zamanı ifade eder. Alttaki sayı ise bu dalışta sizin uymanız gereken Doppler dekomprasyonsuz dalış limiti sürenizi gösterir.
Dalış boyunca vücutta biriken ve atılan azot miktarını bankadan alınan belli limitteki para, harcama sonrası oluşan borç ve borcun belirli miktarlarda geri ödenmesi mantığı ile düşünebiliriz.
Şimdi sizlerle verilen bilgilere bağlı olarak bankadan alacağımız azot limitimiz ile birlikte gün içerisinde 2 dalışı planlayalım:
1. Dalış:
Sabah keyifli yapılan bir kahvaltı sonrası tekneye geldiniz. Tekne limandan hareket etti, hava ve deniz durumuna bağlı olarak kaptan teknedeki dalış liderleri ile konuşup uzun zamandır merak ettiğiniz ve dalmak için sabırsızlandığınız bankoya (reef) gitmeye karar verdi. Heyecan dorukta ve dalış noktasına son 10 dakika uyarısı ile brifing için hazırsınız.
Dalış lideriniz günün ilk dalışında grubunuzun seviyesine bağlı olarak 20 metreye 30 dakikalık bir dalış planlamış. Giriş, çıkış ve acil durum prosedürlerinin tekrarı sonrası dalış eşiniz ile birlikte kuşandınız, dalış eşiniz ile kontrolünüzü tamamladınız (buddy check) ve büyük adım. Sudasınız.
30 dakika sonra yüzeye geldiğinizde maskeniz yüzünüzdeki gülümsemeyi biraz örtse de, dalıştan aldığınız keyif her halinizden belli.
Şimdi gelelim dalış tablomuza; günün ilk dalışında 20 metreye 30 dakikalık bir dalış planladınız (20 metre için dekomprasyonsuz dalış limitiniz: 40 dakika; Tablo-1)
20 metrede 30 dakikalık dalış sonrası, vücudunuzda belli bir miktar azot birikimi oldu. Yani grup harfi olmadan başladığınız ilk dalışınızda sudan çıktığınız andan itibaren vücudunuzda biriken azota bağlı olarak bir grup harfiniz oldu.
Bir grup harfiniz olması demek, azot bankasından azot kredisi kullanıp, bu azotu vücudunuzda biriktirdiniz demektir.
20 metrede 30 dakikalık dalış sonrası siz artık F grubundasınız (Tablo-1).
1.dalış sonrası 10 dakika ile 12 saat arası yüzey fasılası ile yapacağınız her dalış ardışık dalış olacaktır.
İşte bu ardışık dalış öncesi ilk dalışta biriktirdiğiniz azot ve yüzey fasılası ile vücuttan attığınız azotun hesabı tutularak 2. Dalışınız için planladığınız derinliğe bağlı olarak azot bankası size bir hesap özeti gönderecektir.
2. Dalış:
Tekne ikinci dalış noktası için hareket etti, bu arada siz de öğlen yemeğinizi aldınız. Yemek ve güneşlenme ile birlikte ikinci dalışa kadar 2 saat yüzey beklemeniz oldu.
20 metrede 30 dakikalık dalış sonrası F grubu olarak 2 saat yüzey fasılası sonrası şimdi D grubundasınız (Tablo-2).
Şimdi 2. dalış zamanı. Bu dalış için dalış liderinizin yaptığı plan 15 metreye 30 dakikalık bir dalış.
İşte hesap özetiniz geliyor:
15 metre dekomprasyonsuz dalış limitiniz: 70 dakika (Tablo-1) – MÜŞTERİ LİMİTİ
1.dalışta biriken ve 2 saat yüzey fasılası sonucu atılan azot sonrası kalıntı azot miktarı: 29 dakika (Tablo-3) – DÖNEM BORCU
Tablo 3’de, D grubunun yapacağı 15 metreye ardışık dalış için kalıntı azot miktarı 29 dakika (üst kutu), ardışık dekomprasyonsuz dalış limiti ise 41 dakikadır (alt kutu).
Alt kutuda yer alan 41 dakika ise hesap özetindeki KULLANILABİLİR LİMİT değeridir.
Burada dikkatimizi çekmesi gereken hesap: Kalıntı azot miktarı ve ardışık dekomprasyonsuz dalış limiti toplamının 29+41=70 olduğudur.
Burada bulduğumuz 70 değeri, bizim MÜŞTERİ LİMİTİ değerimizdir.
İşte Hesap Özetiniz:
Azot Borcunuzu Ödeyin, Banka Takibine Kalmayın
Brifing sonrası her zamanki gibi giriş, çıkış ve acil durum prosedürleri tekrarlandı. Siz de dalış eşiniz ile birlikte kuşandınız ve dalış eşiniz ile kontrolünüzü tamamladınız (buddy check). Büyük adım, sudasınız ve şimdi dalışınızın dalış tablosu limitleri içerisinde olduğundan emin bir şekilde, yaptığınız plan dahilinde dalışın keyfini çıkardınız.
Dalış tablolarının mantığının tam olarak anlaşılması, “iyi bir dalıcı” ile “çok iyi bir dalıcı” arasındaki farkı ortaya koyacaktır.
Amacımız her dalışta daha iyi bir dalıcı olmak olsun ve dalışlarınızın keyfi daim olsun.
